CHOLESTEROL i jego znaczenie

Niemal przy każdym podstawowym badaniu krwi oznaczana jest w niej ilość cholesterolu całkowitego, a także frakcji LDL, HDL i triacylogliceroli (triglicerydów, TG). Nieprawidłowe wyniki dotyczą sporej liczby Polaków. Czym zatem jest cholesterol, czemu służy i jaki powinien być jego wynik? O tym poniżej.

Cholesterol jest typowym sterolem zbudowanym z 27 atomów węgla, które połączone są w cztery pierścienie. Sterol ten występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych, w roślinnych z kolei nie występuje. W organizmie człowieka występuje także w osoczu i krwi. U ludzi większość lipidów, w tym także cholesterol jest transportowana w postaci lipoprotein, czyli kompleksów z wyspecjalizowanymi białkami. Ze względu na gęstość tych połączeń dzielimy je na:

lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości VLDL(ang. Very low-density lipoproteins),
lipoproteiny o małej gęstości LDL(ang. Low-density lipoproteins),
lipoproteiny o dużej gęstości HDL(ang. High-density lipoproteins).
Cholesterol jest wytwarzany w60-80% w wątrobie i jelicie cienkimw wyniku reakcji enzymatycznych, pozostała jego część,20-40%, jest dostarczana z pokarmem. Cholesterol jest wchłaniany w jelicie cienkim. Około 70% trafia do naczyń limfatycznych, a następnie do naczyń żylnych. Pozostała jego część jest odprowadzana żyłą wrotną do wątroby, skąd zostaje wydzielona wraz z żółcią do dwunastnicy. Aby pokryć zapotrzebowanie organizmu na cholesterol wystarczy jedynie jego synteza w organizmie.Oznacza to, że aby zaspokoić potrzeby fizjologiczne, człowieknie musispożywać cholesterolu z pożywieniem.

Najwięcej cholesterolu w diecie pochodzi z podrobów, wędlin podrobowych, tłuszczu zwierzęcego, mlecznego oraz jaj.

Który cholesterol jest zły, a który dobry?

Cholesterol LDL to tzw. „zły cholesterol”, mimo że nie jest to określenie naukowe potrafi łatwo zobrazować jego złą funkcję w ludzkim organizmie. Jest on jednym z głównych czynników ryzyka zachorowania na miażdżycę, przy czym im większe jest stężenie cholesterolu LDL we krwi, tym większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Co ciekawe, zależność poziomu cholesterolu we krwi od jego spożycia z dietą jest niewielka, gdyż większe spożycie powoduje częściowe zahamowanie syntezy cholesterolu w organizmie. „Zły cholesterol”znajdziemy w podrobach i tłuszczach zwierzęcych.

Cholesterol HDLto tzw. „dobry cholesterol” i podobnie jak w przypadku tego złego, nazwa mimo iż nie jest naukowa, to pozwala zapamiętać pozytywne właściwości cholesterolu. Jest on niezbędny komórkom do wytworzenia błon i kwasów żółciowych, jest także prekursorem hormonów sterydowych w korze nadnerczy i gonadach, a także uczestniczy w syntezie witaminy D w skórze. Źródłem „dobrego cholesterolu” dla naszego zdrowia są orzechy, ryby, jaja oraz oleje roślinne.

Jaki powinien być zatem wynik cholesterolu w naszej krwi?

Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego Stężenie cholesterolu powinno wynosić:

dla cholesterolu całkowitego: < 190 mg/dl (5 mmol/l) dla cholesterolu frakcji LDL – „złego cholesterolu”:< 115 mg/dl (3 mmol/l) dlafrakcji HDL – „dobrego cholesterolu”: kobiety > 46 mg/dl (1,2 mmol/l)
mężczyźni > 40 mg/dl (1 mmol/l)
Z badań epidemiologicznych wynika, żeim mniejsze stężenie cholesterolu frakcji LDL, tym mniejsza częstość incydentów sercowo-naczyniowych.Nie może jednak być go zbyt mało, ponieważ to też może działać szkodliwie. Niski poziom cholesterolu we krwi powiązany jest z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, nieprawidłowym wpływem na płodność oraz występowaniem depresji.

Ile cholesterolu spożywać?

Obecne normy mówią, że powinno być go maksymalnie 300 mg w całodziennej racji pokarmowej. Jest to mniej więcej tyle, co w 1,5 średniej wielkości żółtku jaja. Jednak należy zwrócić uwagę, że nie sucha wartość liczbowa, a raczej całokształt diety powinny być bardziej istotne w kontekście spożycia cholesterolu. Spożycie dużej ilośćbłonnika pokarmowego, warzyw, węglowodanów złożonych, orzechów i zdrowych tłuszczy skutecznie wyrówna zjedzone nadmiary „złego cholesterolu”.

Jak skutecznie obniżyć poziom cholesterolu?

Przede wszystkim stosując urozmaiconą dietę, zawierającą sporą ilość warzyw i owoców, produktów zpełnego przemiału, a co za tym idzie błonnika pokarmowego. Jego frakcje rozpuszczalne znakomicie wpływają na obniżenie„złego cholesterolu” we krwi. Co ciekawe wpływ na poziom cholesterolu ma zarówno jegopochodzeniejak i ilość spożywanego błonnika. Przykładem może być żółtko jaja, które w swoim składzie ma dużą ilość cholesterolu, ale jest także bogate w luteinę i zeaksantynę, które wykazują działanie prewencyjne wielu chorób. Dobrym rozwiązaniem będziełączenie produktów bogatych w cholesterol z tymi, które są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, np. jaja można połączyć z płatkami owsianymi i przyrządzić omlet, a mięso z większą zawartością tłuszczu jak np. karkówkę zjeść z kaszą i surówką. Warto pamiętać, że aktywność fizycznazawsze wpływa korzystnie na nasze zdrowie i podobnie jest też w przypadku zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi. Dlatego nie zapominajmy o codziennej porcji ruchu wprewencji hipercholesterolemii.

Należy zwracać uwagę aby poziom cholesterolu we krwi nie był ani zbyt niski, ani zbyt wysoki. Jest to istotne dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przy prawidłowo zbilansowanej diecie,obfitującej w warzywa, owoce, węglowodany złożone, orzechy i ryby nie powinniśmy martwić się, że wynik będzie nieprawidłowy.

Jarosz M. red. (2017), Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie

Musialik K., Pupek-Musialik D. 2010. Cholesterol frakcji LDL – nowe możliwości terapii – jak osiągnąć cel? Forum Zaburzeń Metabolicznych – Via Medica Journals. Tom, 1, nr. 1, 1-11.

Użarowska M., Surma M., Janik M. 2018. Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych. Tom 67, nr. 2 (319), 375-390.